تخت جمشید

تخت جمشید ،مجموعه ای از کاخهای بسیار باشکوهی
است که ساخت آنها در سال 512 قبل از میلاد آغاز شد و اتمام آن 150 سال به
طول انجامید. تخت جمشید در محوطه وسیعی واقع شده که از یک طرف به کوه رحمت
و از طرف دیگر به مرودشت محدود است . این کاخهای عظیم سلطنتی در کنار شهر
پارسه که یونانیان آن را پرسپولیس خوانده اند ساخته شده است . ساختمان تخت
جمشید در زمان داریوش اول در حدود 518 ق.م، آغاز شد. نخست صفه یاتختگاه
بلندی را آماده کردند و روی آن تالار آپادانا و پله های اصلی و کاخ تچرا
را ساختند. پس از داریوش، پسرش خشایارشاه تالار هدیش را بنا نمود و طرح
بنای تلار صد ستون را ریخت . اردشیر اول تالار صد ستون را تمام کرد .
اردشیر سوم ساختمان را آغاز کرد که ناتمام ماند.

این ساختمانها بر روی پایه هایی ساخته شــده که
قسمتـی از آنها صخره های عظیم و یکپارچه بوده و یا آنها را در کوه تراشیده
اند  تخت جمشید در مساحتی به وسعت 13 هکتارساخته و ادامه یافت .مصالح به
کار رفته در بنای تخت جمشید عبارت بوده از : سنگ ، خشت و گل ، آجر ، گچ ،
چوب ، آهن ، فلزات گرانبها (طلا - نقره - مس) عاج ، لاجورد ، عقیق و......
دیوارهای تخت جمشید در برخی جاها به ضخامت 5/5 متر بوده و قطعه سنگهای به
کار رفته به وزن بیش از 45 تن میرسیده. تخت جمشید دارای سیستم حرارتی و
تهویه بوده ، که فضاهای داخل آن را در زمستان گرم و در تابستان خنک و
معتدل می کرده است . دشت سرسبز مرودشت ، سقفهای بسیار بلند و فضاهای وسیع
، درهای گشاده و پنجرههای متعد د هوای تخت جمشید را در تابستان معتدل و
خنک می ساخته و در زمستان دیوارهای خشتی و لایه های گچ که یک عایق حرارتی
تشکیل می داده ، پردههای ارغوانی بلند و ضخیم که مانع نفوذ سرما به درون
فضاها و تالارها می شده ، پوشش سقف نیز چوبی بوده که این امر در گرم شدن
محیط تأثیر به سزایی داشته است. تخت جمشید نیز دارای سیستم آب و فاضلاب
بوده ، در تخت جمشید مجاری زیرزمینی آبرسانی و فاضلاب پیچ در پیچی کشف شده
که به طول بیش از 2 کیلومتر می رسد .

معماری هخامنشی ، هنری است امتزاجی که از سبک
معماریهای بابل و آشور و مصر و شهرهای یونانی آسیای صغیر و قوم اورارتو
اقتباس شده و با هنر نمایی و ابتکار روح ایرانی نوع مستقلی را از معماری
پدید آورده است . هخامنشیان با ساختن این ابنیة عظیم می خواستند عظمت
شاهنشاهی بزرگ خود را به جهانیان نشان دهند.

تخت جمشید در اواخر سال 1312 شمسی براثر
خاکبرداری در گوشة شمال غربی صفه تخت جمشید قریب چهل هزار لوحه های گلی به
شکل و قطع مهرهای نماز بدست آمد . بر روی این الواح کلماتی به خط عیلامی
نوشته شده بود . پس از خواندن معلوم شد که این الواح عیلامی اسناد خرج
ساختمان قصرهای تخت جمشید می باشد . از میان الواح بعضی به زبان پارسی و
خط عیلامی است . از کشف این الواح شهرت نابجایی را که می گفتند قصرهای تخت
جمشید مانند اهرام مصر با ظلم و جور و بیگار گرفتن رعایا ساخته شده باطل
گشت ، زیرا این اسناد عیلامی حکایت از آن دارد که به تمام کارگران این
قصور عالیه اعم از عمله و بنا و نجار و سنگتراش و معمار و مهندس مزد می
دادند و هر کدام از این الواح سند هزینة یک یا چند نفر است . کارگرانی که
در بنای تخت جمشید دست اندرکار بودند ، از ملتهای مختلف چون ایرانی و
بابلی و مصری و یونانی و عیلامی و آشوری تشکیل می شدند که همه آنان رعیت
دولت شاهنشاهی ایران به شمار می رفتند . گذشته از مردان ، زنان و دختران
نیز به کار گل مشغول بودند . مزدی که به این کارگران می دادند غالباً جنسی
بود نه نقدی ، که آنرا با یک واحــد پـول بابلی به نام « شکــل » سنجیده و
برابر آن را به جنس پرداخت می کردند . اجناسی را که بیشتر به کارگران می
دادند و مزد آن محسوب می شدعبارت از : گندم و گوشت.

تخت جمشید نه یک شهر بوده و نه یک دژ و نه یک
پرستشگاه ، تخت جمشید دو نقش جداگانه اما تا اندازه ای به هم پیوسته ایفا
می کرده ، نخست اینکه چون در قلب امپراطوری قرار داشته گنج خانه ی مناسبی
برای اندوختن ثروت روز افزون کشور بوده ، دوم اینکه جایگاه مناسب و با
شکوهی برای برگذاری مراسم و جشنهایی بوده که در آن زمان برگزار می شده (
جشنهای مهرگان و اعیاد نوروز ) به نقل از مورخان در تخت جمشید بیش از
120000سکه ی طلا و نقره ، ظروف و مجسمه های بسیار ناب ، اثاث گرانقیمت ،
نیمکتهای زرین ، لباسها و فرشهای ارغوانی گرانبها و....نگهداری می شده که
در نهایت با حمله ی اسکندر مقدونی همه ی این اشیاء یا به غارت رفت یا طعمه
ی حریق شد . اسکندر وقتی که وارد تخت جمشید شد و این همه شکوه و ثروت دید
دستور داد که هر چیز را که می توانند با خود ببرند و هر چیز را که نمی
توانند نابود سازند . به نوشته ی مورخین باستان ثروت تخت جمشید با
10000جفت اسب و قاطر و 5000 جفت شتر حمل و غارت شد . بعد از انتقال ثروت
تخت جمشید اسکندردستورداد که تخت جمشید را به آتش بکشند. به گفته مورخین
باستان تخت جمشید ?شبانه روز در آتش می سوخت و چهل شبانه روز از آن دود بر
می‌خواست.

تاریخنگاران در مورد علت این آتش سوزی اتفاق
رای ندارند. عده ای آن را ناشی از یک حادثه غیر عمدی می‌دانند ولی برخی
کینه توزی و انتقام گیری اسکندر را تلافی ویرانی شهر آتن به دست خشایار
شاه علت واقعی این آتش سوزی مهیب می‌دانند.

از آنچه امروز از تخت جمشید بر جای مانده تنها
می توان تصویر بسیار مبهمی از شکوه و عظمت کاخها در ذهن مجسم کرد. با این
همه می توان به مدد یک نقشه تاریخی که جزئیات معماری ساختمان کاخها در آن
آمده باشد و اندکی بهره از قوه تخیل، به اهمیت و بزرگی این کاخها پی برد.
نکته ای که سخت غیر قابل باور می نماید این واقعیت است که این مجموعه عظیم
و ارزشمند هزاران سال زیر خاک مدفون بوده تا اینکه در اواخر
دهه1310خورشیدی کشف شد.

چیزی که در نگاه اول در تخت جمشید نظر بیننده
را به خود جلب می کند، کتیبه ها و سنگ نبشته های گذر خشایارشاه است که به
زبان عیلامی و دیگر زبانهای باستانی تحریر شده است. از این گذر به مجموعه
کاخهای آپادانا می رسیم، جائی که در آن پادشاهان بار می‌دادند و مراسم و
جشنهای دولتی در آن برگزار می شد.

امروزه مقادیر عمده ای طلا و جواهرات در این
کاخها وجود داشته که بدیهی است در جریان تهاجم اسکندر به غارت رفته باشد.
تعداد محدودی از این جواهرات در موزه ملی ایران نگهداری می شود. بزرگترین
کاخ در مجموعه تخت جمشید کاخ مشهور به "صد ستون" است که احتمالا یکی از
بزرگترین آثار معماری دوره هخامنشیان بوده و داریوش اول از آن به عنوان
سالن بارعام خود استفاده می کرده است. تخت جمشید در 57 کیلومتری شیراز در
جاده اصفهان و شیراز واقع شده است

منبعhttp://kurddansh.parsiblog.com/807204.htm